آمونیوم دی کرومات 🧪 کاربردها، خواص و روش تولید

آمونیوم دی‌کرومات که با نام علمی Ammonium Dichromate و فرمول شیمیایی (NH₄)₂Cr₂O₇ شناخته می‌شود، یکی از شناخته‌شده‌ترین نمک‌های کروم(VI) است. این ماده به دلیل رنگ نارنجی روشن، خاصیت اکسیدکنندگی شدید و واکنش تجزیه بسیار نمایشی خود شهرت دارد.

در نمایش‌های علمی و آزمایشگاهی، آمونیوم دی‌کرومات بیشتر با نام «آتشفشان شیمیایی» شناخته می‌شود؛ واکنشی که طی آن کریستال‌های نارنجی‌رنگ در اثر حرارت‌دهی ناگهان به صورت انفجاری تجزیه شده و حجم زیادی خاکستر سیاه رنگ Cr₂O₃ تولید می‌کنند و شبیه به فوران آتشفشان نمایش داده می‌شود.

اگرچه این ماده در گذشته در عکاسی، صنایع نساجی، ساخت چرم، تولید مواد منفجره و حتی در آزمایشگاه‌ها پرکاربرد بود، اما به دلیل سمیت بسیار بالا، سرطان‌زا بودن و اثرات مخرب محیط‌زیستی امروزه بسیاری از کشورها استفاده از آن را ممنوع یا محدود کرده‌اند.

«فروش آمونیوم دی‌کرومات با خلوص بالا توسط شرکت مهندسین مشاور؛ عرضه خرد و عمده با قیمت مناسب و ارسال سریع سراسر کشور.»

آمونیوم دی کرومات چیست؟

تعریف علمی

آمونیوم دی‌کرومات یک نمک معدنی است که از واکنش اسید کرومیک با آمونیاک یا نمک‌های آمونیوم تشکیل می‌شود. این ترکیب یکی از مهم‌ترین اکسیدکننده‌های قوی در خانواده کرومات‌ها و دی‌کرومات‌هاست.

فرمول شیمیایی:

(NH₄)₂Cr₂O₇

جرم مولی:

۲۵۲٫۰۶ g/mol

آمونیوم دی‌کرومات از دو بخش تشکیل شده است:

یون‌های آمونیوم (NH₄⁺)
یون‌های دی‌کرومات (Cr₂O₇²⁻)

این ترکیب در دسته ترکیبات کروم شش‌ظرفیتی (Cr⁶⁺) قرار دارد که خطرناک‌ترین و سرطان‌زا‌ترین فرم کروم محسوب می‌شود.

✅ فروش آمونیوم دی‌کرومات توسط شرکت مهندسین مشاور

شرکت مهندسین مشاور به‌عنوان یکی از تأمین‌کنندگان معتبر مواد شیمیایی صنعتی، آمونیوم دی‌کرومات را با خلوص بالا، گرید صنعتی و آزمایشگاهی در بسته‌بندی‌های استاندارد ارائه می‌دهد. این شرکت امکان فروش خرد و عمده را برای کارگاه‌ها، واحدهای تحقیقاتی، صنایع شیمیایی و دانشگاه‌ها فراهم کرده و با ارائه مشاوره تخصصی، بهترین کیفیت این ماده را با قیمت مناسب در اختیار مشتریان قرار می‌دهد. کلیه محموله‌ها همراه با آنالیز، برگه ایمنی و اصالت کالا تحویل می‌گردد.

ساختار مولکولی و نحوه پیوندها

ساختار کریستالی

بلورهای آمونیوم دی‌کرومات به رنگ نارنجی متمایل به قرمز بوده و به شکل منشورهای سوزنی و درخشان تشکیل می‌شوند. ساختار آن شامل دو اکسیژن مشترک میان اتم‌های کروم است که سبب پایداری نسبی یون دی‌کرومات می‌شود.

خصوصیات الکترونی

کروم موجود در این ساختار در حالت +۶ قرار دارد که آن را به یک اکسیدکننده بسیار قوی تبدیل می‌کند. پایداری این یون زیاد است اما با ورود حرارت یا واکنش‌دهنده‌های کاهنده، سریعاً دچار تغییرات شدید می‌شود.

خواص فیزیکی آمونیوم دی‌کرومات

مشخصات فیزیکی و ظاهری

حالت فیزیکی: جامد کریستالی
رنگ: نارنجی روشن
بو: بی‌بو اما موجب تحریک شدید تنفسی
حلالیت: محلول در آب
چگالی: حدود ۲٫۱۲ g/cm³
نقطه ذوب: در حدود ۱۷۰–۱۸۰ درجه سانتی‌گراد تجزیه می‌شود
پایداری: در حالت خشک پایدار است

ویژگی‌های ویژه

به شدت اکسیدکننده
واکنش‌پذیر با مواد سوختنی
امکان انفجار در صورت قرارگیری در حرارت
حساس به ضربه در برخی فرم‌های پودری
تولید دودهای سمی کروم شش‌ظرفیتی در هنگام سوختن

خواص شیمیایی آمونیوم دی‌کرومات

۱٫ واکنش تجزیه معروف

این ماده به محض گرم شدن واکنش زیر را طی می‌کند:

(NH₄)₂Cr₂O₇ → Cr₂O₃ + N₂ + ۴H₂O

نتیجه واکنش:

گاز نیتروژن (که باعث انبساط و فوران مانند آتشفشان می‌شود)
بخارهای آب
اکسید کروم (III) به رنگ سیاه (خاکستر آتشفشان)

۲٫ قدرت اکسیدکنندگی

آمونیوم دی‌کرومات می‌تواند بسیاری از مواد آلی از جمله:

الکل‌ها
چربی‌ها
سلولز
قندها
ترکیبات سوختنی

را اکسید کند.

۳٫ واکنش با آب

در آب به یون‌های زیر تجزیه می‌شود:

(NH₄)₂Cr₂O₇ → ۲ NH₄⁺ + Cr₂O₇²⁻

۴٫ واکنش با کاهنده‌ها

با مواد احیاکننده مثل سولفیت‌ها، آهن(II)، یا ترکیبات آلی به راحتی واکنش داده و به کروم سه‌ظرفیتی (Cr³⁺) تبدیل می‌شود.

کاربردهای آمونیوم دی‌کرومات

کاربردهای صنعتی

در گذشته به دلیل خواص ویژه، کاربردهای زیادی داشت اما امروزه بسیاری از کاربردهای آن ممنوع شده است:

✔ صنایع نساجی (قدیماً)

✔ تولید چرم

✔ ساخت مواد منفجره

✔ رنگ‌سازی و تولید رنگدانه

✔ صنایع چاپ

✔ مهندسی شیمی و فرایندهای اکسیداسیون

کاربردهای آزمایشگاهی

آزمایش آتشفشان شیمیایی
عامل اکسیدکننده در سنتزهای شیمیایی
تجزیه مواد آلی
آموزش علمی در دانشگاه‌ها

کاربردهای پژوهشی

بررسی رفتار ترکیبات کروم
مطالعه ساختارهای اکسی‌آنیونی
کاربردهای میکروسکوپی

واکنش آتشفشان شیمیایی با آمونیوم دی‌کرومات

چرا این واکنش مشهور است؟

چون دارای ویژگی‌های زیر است:

انتقال رنگ از نارنجی به سبز تیره
تولید دود و گاز
انبساط شدید
ایجاد ساختاری شبیه خاکستر آتشفشان

توضیح گام به گام واکنش

شروع گرمادهی
آزاد شدن گاز نیتروژن
خروج بخار آب
فروپاشی بلورهای نارنجی
تشکیل X10 تا X20 حجم بیشتر اکسید کروم سبز تیره
ایجاد توده سیاه‌ رنگ متخلخل شبیه آشیانه آتشفشان

چرا دیگر در مدارس استفاده نمی‌شود؟

چون:

سرطان‌زا است
استنشاق دود آن بسیار خطرناک است
امکان آلودگی پوست و محیط
انتشار یون‌های کروم شش‌ظرفیتی

روش تولید آمونیوم دی‌کرومات

روش صنعتی

بیشترین روش، واکنش زیر است:

سولفات آمونیوم + سدیم دی‌کرومات → آمونیوم دی‌کرومات + سدیم سولفات

یا

آمونیاک + اسید کرومیک → آمونیوم دی‌کرومات + آب

مراحل تولید

تهیه محلول اسید کرومیک
افزودن محلول آمونیاک
تنظیم pH
تبخیر کنترل‌شده
تبلور
فیلتر و خشک‌سازی
بسته‌بندی در ظروف دربسته

🔧 دیتاشیت (Data Sheet) آمونیوم دی‌کرومات – Ammonium Dichromate

نام ماده: آمونیوم دی‌کرومات

نام انگلیسی: Ammonium Dichromate

فرمول شیمیایی: (NH₄)₂Cr₂O₇

جرم مولی: ۲۵۲٫۰۶ g/mol

شماره CAS: 7789-09-5

شماره UN: 1474

ظاهر: کریستال‌های نارنجی متمایل به قرمز

چگالی: ۲٫۱۲ g/cm³

حلالیت در آب: محلول

نقطه تجزیه: حدود ۱۷۰–۱۸۰°C

طبقه‌بندی خطر: اکسیدکننده قوی، سمی، سرطان‌زا

سازگاری: ناسازگار با مواد سوختنی، کاهنده‌ها، فلزات فعال

نکات نگهداری: جای خشک، خنک، دور از نور و گرما، ظرف دربسته

تجهیزات ایمنی لازم: ماسک P100، دستکش مقاوم، عینک ایمنی، روپوش ضد اسید

بسته‌بندی قابل ارائه: ۱ کیلو، ۵ کیلو، ۲۵ کیلو، بسته‌بندی صنعتی سفارشی

خطرات و سمیت آمونیوم دی‌کرومات

ویژگی‌های خطرناک

بسیار سمی و سرطان‌زا
ایجاد تحریک شدید ریه
خوردگی پوست
ایجاد حساسیت پوستی دائمی
سمیت بالا برای محیط‌زیست و آبزیان

طبقه‌بندی خطر

طبق استاندارد GHS:

Carcinogenic Category 1
Toxic to Reproduction
Aquatic Toxicity
Skin Corrosion

اثرات تماس

تماس با پوست:

سوختگی و زخم‌های شدید

تماس چشمی:

آسیب دائمی

استنشاق:

التهاب ریه، سرفه، آسیب دائمی و در موارد شدید مرگ

بلع:

سمیت شدید و آسیب کبد، کلیه و ریه

نکات ایمنی و MSDS آمونیوم دی‌کرومات

راهنمای نگهداری

نگهداری دور از گرما
عدم تماس با مواد سوختنی
محیط خشک
ظروف دربسته مقاوم
رعایت تهویه مناسب

تجهیزات حفاظت فردی

دستکش نیتریلی ضخیم
ماسک فیلتر‌دار P100
عینک ایمنی
روپوش آزمایشگاهی ضد اسید

اقدامات هنگام ریزش

استفاده از ماسک
جمع‌آوری با ابزار خشک
شست‌وشوی محل با محلول احیاکننده مثل سدیم تیو سولفات

روش خنثی‌سازی آمونیوم دی‌کرومات

مواد مورد استفاده

سدیم بی‌سولفیت
سدیم تیو سولفات
آهن (II) سولفات

مرحله خنثی‌سازی

این مواد یون Cr⁶⁺ را به Cr³⁺ تبدیل می‌کنند که بسیار کم‌خطرتر است.

بسته‌بندی و حمل‌ونقل

بسته‌بندی‌های رایج

کیسه‌های ۱ کیلو
۵ کیلو
۲۵ کیلو
مخازن صنعتی دربسته

استاندارد انتقال

در دسته UN 1474 قرار می‌گیرد.

قیمت و بازار آمونیوم دی‌کرومات

فاکتورهای تعیین قیمت

خلوص
نوع بسته‌بندی
کشور سازنده
مقدار سفارش

روند جهانی قیمت

به دلیل محدودیت‌های محیط‌زیستی، قیمت رو به افزایش است.

مزایا و معایب آمونیوم دی‌کرومات

مزایا

قدرت اکسیدکنندگی بالا
قابلیت واکنش‌پذیری مناسب
کاربرد در سنتزهای خاص

معایب

سرطان‌زا
خطرناک
ممنوعیت‌های جهانی
آلودگی محیطی شدید

پرسش‌های متداول

۱٫ آیا آمونیوم دی‌کرومات سرطان‌زا است؟

بله، یکی از شدیدترین سرطان‌زاهاست.

۲٫ آیا می‌توان از آن در مدارس استفاده کرد؟

خیر، امروزه به دلیل خطرات بالا ممنوع است.

۳٫ آیا این ماده هنوز تولید می‌شود؟

در برخی کشورها بله اما بسیاری آن را ممنوع کرده‌اند.

۴٫ جایگزین‌های آمونیوم دی‌کرومات چیست؟

پرمنگنات پتاسیم (برای اکسیداسیون)
دی‌کرومات پتاسیم
دی‌کرومات سدیم

۵٫ آیا حمل آن نیاز به مجوز دارد؟

بله، در اغلب کشورها نیازمند مجوز مواد خطرناک است.

جمع‌بندی

آمونیوم دی‌کرومات یک ماده شیمیایی بسیار قوی با کاربردهای محدود اما ارزشمند است. این ترکیب به دلیل اکسیدکنندگی بالا، واکنش نمایشگاهی آتشفشان، و نقش در فرایندهای سنتز مشهور شده است. با این حال به دلیل خطرات بهداشتی و سرطان‌زا بودن آن استفاده از آن در بسیاری از صنایع کاهش یافته است.

شناخت دقیق این ماده، رعایت نکات ایمنی، استفاده صحیح از تجهیزات حفاظتی و اجرای استانداردهای حمل‌ونقل برای جلوگیری از خطرات احتمالی کاملاً ضروری است.

✅ خرید آمونیوم دی‌کرومات از شرکت مهندسین مشاور (فروش خرد و عمده)

اگر قصد خرید آمونیوم دی‌کرومات با کیفیت تضمینی و قیمت رقابتی دارید، شرکت مهندسین مشاور آماده تأمین این ماده به‌صورت خرد، عمده و حتی تأمین سفارشی برای پروژه‌های صنعتی و دانشگاهی است. تمامی سفارش‌ها همراه با آنالیز معتبر، بسته‌بندی ایمن، برگ اطلاعات ایمنی (MSDS) و امکان ارسال به سراسر کشور عرضه می‌شود. برای ثبت سفارش یا مشاوره تخصصی کافی است با واحد فروش شرکت مهندسین مشاور تماس بگیرید.

📦 برای خرید مستقیم با شماره

۰۹۱۵۵۲۸۹۸۹۵ تماس بگیرید.